Ik ben met hem in gesprek vanuit de vraag: wat kun je als leider doen om toekomstgericht leiding te geven en de duurzame transitie te versnellen?

Jeroen werkte mee aan 30 afleveringen van het televisieprogramma Wat houdt ons tegen? van Omroep HUMAN op NPO2 over de duurzame transitie, waarin hij leiders uit 30 sectoren interviewde. Daarnaast is hij auteur van bestsellers als De Prooi over ABN Amro en Het grote gevecht over Unilevers CEO Paul Polman.

De 5 tips voor jou als leider:

1. Ga na wat je echt belangrijk vindt en stel ambitieuze lange termijn doelen.

2. Roep ketenpartners bij elkaar en maak afspraken over de gewenste verandering.

3. Lobby voor wetgeving en betrek bijvoorbeeld de ACM erbij.

4. Maak van je managers geen ‘slimme schapen’ maar ‘ondernemende pioniers’.

5. Blijf gezond en fris. Zorg goed voor jezelf en voor je mensen.

Het gesprek met Jeroen:

Je hebt veel leiders en sectoren onder de loep genomen. Maakt dat je zo optimistisch over de toekomst?

Jeroen lacht. ‘Het is een besluit, want ik wíl er in geloven.’

Dat geeft je energie?

‘Precies. Natuurlijk kan het zijn dat er oorlog komt of dat Nederland grotendeels onder water komt te staan. Maar ja, daar heb ik nu niks aan. Ik wil me inzetten voor de nodige verandering.’ Hij is even stil en zegt dan: ‘Het leven is geen dodenmars. We zijn geboren om iets nieuws te beginnen.’

Die levenslust vind ik kenmerkend voor hem. We zitten in m’n Amsterdamse werkruimte op de lange rode bank. Hij praat met z’n hele lijf. Bij grote gebaren voel ik de hele bank bewegen.

Wat is je belangrijkste tip voor leiders die willen bijdragen aan de transitie?

‘Creëer een vliegwiel. Zet de richting voor de lange termijn uit.’

Noem eens een voorbeeld.

‘Paul Polman deed dat als CEO van Unilever met het Sustainable Living Plan. Daar zaten heel grote concrete ambities in voor een tijdspanne van 10-15 jaar. Als mensen zeiden: “Maar Paul, dat gaan we toch nooit redden?” Dan zei hij: “Dat maakt niet uit, het gaat om de richting en we gaan er alles aan doen om het te laten slagen.” Dat heeft enorme positieve impact gehad.’

Unilever werd er bovendien opeens een aantrekkelijke werkgever van.

‘Dat klopt, ze kregen in die jaren opeens een stortvloed aan sollicitaties van de knapste koppen. De generatie twintigers en dertigers wil dit. En organisaties hebben talent nodig.’

Er is ook wel wat tegenwind, bijvoorbeeld vanuit de VS. Investeren in circulair en duurzaam lijkt daardoor minder aantrekkelijk te worden.

‘Dan zoek je naar gemeenschappelijke doelen. Iedereen is bijvoorbeeld tegen verspilling en weggooien. Neem bijvoorbeeld medicijnen. In Europa blijft 30 procent van de medicijnen over. Dat gaat de verbrandingsoven in. Dat is zo enorm zonde, als je ziet hoeveel vervuiling er ontstaat bij de productie ervan, en bovendien hebben die weggegooide medicijnen een waarde van tientallen miljarden euro's. Daar kun je heel veel leuks voor doen!’

Is het neoliberale denken een probleem?

‘We denken dan meteen aan Milton Friedman die schreef: ‘De enige sociale verantwoordelijkheid van bedrijven is het vergroten van de winst.’ We vergeten dan alleen dat hij óók schreef dat bedrijven zich aan wet- en regelgeving dienen te houden. En dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om de samenleving in te richten. Hij zou het dus vermoedelijk volstrekt logisch vinden als er duidelijke wetgeving is die voorziet in de transitie naar duurzaamheid.’

Friedman zou voorstander zijn van de CSRD?

‘Dat denk ik wel. Neem Jan-Joost Bosman, CEO van Auping. In Nederland gooien we elk jaar zo’n 1,5 miljoen matrassen bij het grof vuil. Enorme verspilling. Koninklijke Auping heeft nu een matras ontwikkeld dat 98% circulair is en ook nog superlekker schijnt te liggen. En nu komt het.’ Weer de handgebaren, de bewegende bank.

‘Auping heeft al haar kennis over het productieproces openbaar gemaakt. Ze hopen dat andere matrasfabrikanten ook circulaire matrassen gaan maken, waardoor het  proces massaler en efficiënter wordt. Ondertussen lobbyt Jan Joost er in Den Haag en Brussel voor om circulaire matrassen verplicht te maken. Kijk, dat is goud.’

Het klinkt eenvoudig, maar vraagt van leiders dat ze hun nek uitsteken.

‘Dat klopt. Het is soms makkelijker om een ‘slim schaap’ te worden, zoals auteur William Deresiewicz het treffend noemt: de kudde volgen en bestaande paden volgen. Terwijl we evident een grote ontwikkelingsstap nodig hebben. Daarvoor heb je meer aan ondernemende pioniers. Een vergelijking uit de biologie: als een rups verwordt tot een vlinder is er een tussenfase in de cocon, dat bestaat uit een papje. En dan opeens zijn er één, twee, drie cellen die zich ontpoppen als vlindercellen. Dat noemt men de imaginal cells: de pionierende cellen.’

Onze leiderschapsprogramma’s vanuit Leadership for Life voor directeuren en leidinggevenden dragen daaraan bij.

‘Goed zo, want wat we nodig hebben zijn bevlogen leiders met een duidelijke missie en een luisterend oor, met een goed verhaal en een ontvangstknop, die goed kunnen samenwerken en bovendien goed voor zichzelf en hun medewerkers zorgen.’

Veel hè.

‘Ja, dat is het. Leidinggeven in deze tijd is echt een uitdaging.’